Түркістан облысында ауыл шаруашылығын дамыту мақсатында тың жобалар жүзеге асады

- Ермек Кенжеханұлы, өңірдегі мақташыларды мазалап отырған жағдайдың бірі - мақта бағасы. Жалпы бұл мәселе өңірде қалай шешіліп жатыр?

- Иә, дұрыс айтасыз, бұл - өңірдегі өзекті мәселенің бірі. Жалпы Түркістан облысы Республикада мақта дақылын өсіретін бірден бір өңір. Мақта шаруашылығында 25 мың агроқұрылым бар, оларда 70 мыңға жуық адам еңбек етеді. Биыл мақта дақылының егіс көлемі 111,4 мың гектар болды. Бұл жалпы егістіктің 13 пайызын құрайды. Жалпы өңірде гектар түсімділігі 26,4 центнерден, 300 мың тонна шитті мақта жиналды.

Өткен жылы шет елдерге 108 мың тонна мақта талшығы экспортталған болатын. Алайда әлемде қалыптасқан геосаяси жағдайға байланысты логистикалық желілердің бұзылуынан, шетелдік компаниялардың қазақстандық мақта нарығына сұранысының болмауынан әлі күнге дейін 8 мың тонна мақта талшығы зауыттарда сақтаулы тұр.

Биыл да мақта нарығына шетелдік компаниялардың қызығушылықтарының төмендігінен, мақта өңдеу зауыттары шитті мақтаны тоннасына 220-250 мың теңгеден қабылдауда немесе 100-150 мың теңгеден алдын ала төлем жасап жатыр.

Мақтаның нарықтық бағасы экспортқа тәуелді. Сондықтан жыл сайын құбылмалы болып келеді. Өзекті мәселені шешудің негізгі жолы - елімізде тоқыма, тігін фабрикаларын және жергілікті тұқым шаруашылығын дамыту болып табылады. Бүгінде бұл бағытта бірнеше жобаларды жүзеге асыруды жоспарлап отырмыз.

Мәселен, шетелдік инвесторлармен бірлесе отырып, мақта-тоқыма кешені және логистикалық хаб құру келісімі жасалды. 2026 – 2027 жылдары іске асатын жоба негізінде 2000 жаңа жұмыс орыны ашылады деп күтіліп отыр. Жетісай ауданында "TST JETISAY TEXTILE" ЖШС арқылы жалпы құны 7,6 млрд.теңгені құрайтын жіп фабрикасын салу жоспарлануда. Биылғы жылы шитті мақта сапасын жақсарту мақсатында Түркия мемлекетімен ынтымақтастық орнатылып, өнімділігі жоғары сапалы мақта тұқымын импорттауға қол жеткізілді. Мақта дақылын рентабельділігі жоғары дәндік жүгері және малға азықтық дақылдармен алмастыру арқылы ауыспалы егісті кеңінен ендіру жоспары да қолға алынып отыр.

Бұдан бөлек, әкімдік тарапынан мақта өңдеуші зауыт басшыларының және қоғамдық ұйымдардың келісімдеріне сәйкес, қоғамдық ұйым белсенділерінен арнайы мобильді жұмыс тобы құрылды. Жұмысшы топ арқылы қыркүйек айында мақта өңдеу зауыттарының 196 мақта қабылдау бекеттеріндегі зертханалар мен таразылар толық сертификаттаудан өткізіліп, бақылау жұмыстары жүргізілді.

Жалпы мемлекет тарапынан мақта өсіруші шаруаларға қажетті қолдаулар да жасалып жатыр. Атап айтқанда, «Тыңайтқыштардың құнын субсидиялау», «Сатып алынған пестицидтердің құнын субсидиялау» бағдарламалары бойынша қаржы қарастырылды. Сондай-ақ, көктемгі дала жұмыстарын жүргізуге 48,2 мың тонна жанар-жағармай бөлінсе, мақта шаруашылықтарына 20,0 мың тонна дизель отыны босатылды. Бұдан бөлек, жиын терім жұмыстарына 33,9 мың тонна жанармай бөлініп, бүгінгі күнге 4 мың тонна босатылды. Агроқұрылымдардың сатып алған тұқымының құнын арзандатуға да қаржы қарастырылады. «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ арқылы көктемгі дала жұмыстарына Түркістан облысына 12,7 млрд. теңге қаржы берілді. Оның ішінде мақта шаруашылықтарына 6,8 млрд. теңге қаржы бөлінді.

- Түркістан облысында мал шаруашылығын дамыту бағытында көптеген жобалар жүзеге асып жатыр. Жалпы өңірдегі шаруаларға қажетті қысқы мал азығы толық дайындалды ма? Жем-шөп бағасы қаншадан болып жатыр?

- Мал шаруашылығының дамуы бойынша Түркістан облысы республикада жетекші орында. 9 айда мал басы және оның өнімділігі орташа есеппен 5%-ға өсті. Сондай-ақ, облысымыз Республикада ет экспорты бойынша көшбасында тұр.

Жыл сайын мал басының ұлғаюына орай, жем-шөпке сұраныста артып келеді. Соған сәйкес, егіс құрылымын қалыптастыруда мал азықтық дақылдарға басымдылық берілуде. Мал азықтық дақылдар өткен жылмен салыстырғанда 2,1 мың га артып, 223,7 мың га орналастырылды. Бұл жалпы егіс көлемінің 26% құрайды.

Биыл мал қыстату науқанына қажетті 4,3 млн. тонна ірі сояулы мал азығы дайындалды. 273,4 мың гектарға егілген астықтың гектар түсімділігі 18,0 центнерді құрап, 492 мың тонна өнім жиналды. Егіс алқаптарынан мал қыстату науқанына қажетті 300,1 мың тонна сабан және бидай, арпа қалдықтарынан 89,4 мың тонна пішендеме дайындалды.

1,5 жылдық мал азықтық қорды қамтамасыз ету мақсатында, 1,7 млн. тонна – жоңышқа, 1,9 млн. тонна - табиғи шөп, 22,4 мың тонна – сүрлем жиналды. Сонымен қатар, тауар өндірушілер арқылы өзге облыстардан 399,3 мың тонна мал азығы сатып алынды.

Жалпы өңірде ауыл шаруашылығы дақылдары 870,2 мың гектарға орналастырылып, өткен жылмен салыстырғанда 9,4 мың гектарға артты.

Агроқұрылымдарға мал азығы дақылдарын еккені үшін және мал шаруашылығын дамытуға мемлекеттік қолдаулар тұрақты көрсетіліп келеді.

Бүгінгі күнге нарықта сабан 650-700 теңгеден, жоңышқа 1250-1300 теңгеден, пішен 900-950 теңгеден сатылып жатыр.

- Түркістан облысында жыл сайын суармалы судың жағдайы күрделеніп келеді. Бұл мәселені шешуде қандай жобаларды қолға алып отырсыздар?

- Биыл облыс аумағында ағын су ысырабын азайту мақсатында маңыздылығы жоғары коммуналдық меншіктегі жалпы ұзындығы 131 шақырымды құрайтын 15 су нысанына күрделі жөндеу, 5 су нысанына ағымдағы жөндеу және жалпы ұзындығы 677,6 шақырымды құрайтын 39 нысанға күрделі жөндеу жұмыстарына жобалық-сметалық құжаттама әзірленіп жатыр.
Облыс аумағында ағын су тапшылығын шешу мақсатында, жаңадан «Кеңсай - Қосқорған – 2» су қоймасы салынды. Нәтижесінде, жылына 31,0 млн.м3 ағын су қосымша жеткізілетін болады.
Бұдан бөлек, Түркістан өңіріндегі суармалы алқаптарды ағын сумен қамтамасыз етуде жыл сайын су тапшылығы байқалады. Осы мәселені шешу мақсатында, Бөген өзенінің бойынан «Бәйдібек ата» су қоймасын салу жобасының жобалық-сметалық құжаттамасы әзірленіп, мемлекеттік сараптаманың оң қорытындысы алынды. Жоба құны – 15,9 млрд.тг құрайды.
Сонымен қатар, Боралдай өзенінің бойынан «Боралдай» су қоймасын салу жобасы бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр. Аталған жоба толық іске асқан жағдайда вегетациялық кезеңде «Бөген» су қоймасына қосымша 130 млн.м3 су тасталып, Түркістан өңіріне ағын су кепілді түрде жеткізілетін болады.

- Әңгімеңізге рахмет!